Hesperian Health Guides
20-БӨЛҮМ: Омуртка тутуму ийрийүү жана анын башка деформациялары
HealthWiki > Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү балдарды реабилитациялоо > 20-БӨЛҮМ: Омуртка тутуму ийрийүү жана анын башка деформациялары
Омуртка тутуму, же кыр арка, деп баш сөөк менен жамбаш сөөктү бир бири менен бириктирип байланыштыруучу, “омурткалардан” турган тизмекти айтытышат. Бир бирине жанаша жайгашкан ар 2 омуртканын ортосунда “омуртка диски” деп аталган, кемирчектүү чакан төшөмчөлөр болот. Баш менен тулку омуртка тутумунун жардамы менен тик кармалат. Омуртка тутумунун көңдөйлүү борбору аркылуу узата өткөн нервдердин жыйындысы (“жүлүн”) мээни дененин калган бөлүктөрү менен байланыштырат.
ТУУРА ФОРМАЛУУ ОМУРТКА ТУТУМУ
 түз
|
 моюн бөлүк (7 омуртка)
көкүрөк бөлүк (12 омуртка)
бел бөлүк (5 омуртка)
куймулчак жана чычаң (бир бирине жабышып биригип калган омурткалар)
4 ийилүү: 2 алдыны көздөй 2 артты көздөй |
Нормада, артынын караганда, омуртка тутуму (жана жалпысынан арка) түз, ал эми капталынан караганда, анын 4 ийилүүсү бар
 Капталга ийрийүү (сколиоз – S-кейпилүү ийрийүү)
Арка булчуңдарынын шалдыгы текши эместигинен же бир бут кыска болгондуктан жамбаш сөөк капталына жантайып калгандыктан улам калыптанышы мүмкүн. |
 Арка бүкүрөйүү (кифоз)
Арка булчуңдарынын алсыз болуусунан же турганда же отурганда, денени туура эмес (арканы бүкүрөйтүп) кармоодон улам калыптанышы мүмкүн. |
 Бел бөлүк алдыга ашыкча ийилүү (лордоз)
Курсак булчуңдарынын алсыз болуусунан, жамбаш сөөк - кашка жилик муундарынын контрактураларынан же буттун же жамбаш сөөк - кашка жилик муунунун алсыздыгын компенсациялоо максатында басууну өзгөртүүдөн улам калыптанышы мүмкүн.
алдыга ашыкча ийилүү
|
 Омуртка тутумунунун бир жери уркуюп калуу (анын кургак учугу)
Кургак учукту козгоочу инфекциядан бир же бир нече омуртка бузулууга дуушар болгондо калыптанат |
Жогоруда келтирилген деформациялардын ичинен эң көп учураганы жана эң олуттуусу – сколиоз (омуртка тутуму капталга ийрийүү). Бирок сколиозу бар балада кифоз (арка бүкүрөйүү) жана/же лордоз (омуртка тутумунун бел бөлүгү алдыга чегинен аша ийилүү) да көп кездешет.
ОМУРТКА ТУТУМУНУН ТУРУКТУУ ЭМЕС ЖАНА ТУРУКТУУ ИЙРИЙҮҮЛӨРҮ
Туруктуу эмес, же б.а. “функционалдуу” ийрийүүдө омурткалар деформацияланып кеткен эмес. Көбүнчө мындай ийрийүү жамбаш сөөк капталына жантайып турганына же омуртка тутумуна байланышы жок, денедеги башка ассиметрияга карабастан дене түз абалына келүүгө аракет кылганда пайда болот.
 Мисалы, полиомиелиттен бир буту кыскараак болуп калыптанып калган бала турганда, анын жамбаш сөөгү капталына жантайып калат. |
 Омуртка тутумунун туруктуу эмес ийрийүүлөрүн кыска буттун астына бир нерсе коюп же баланы колтуктарынан кармап көтөрүү аркылуу түздөсө болот. |
 |
Омуртка тутумунун туруктуу, же б.а. “структуралык” ийрийүүлөрү омурткалар өздөрү деформамацияланып кетүүсү менен мүнөздөлөт.
Эскертме: Кээде туруктуу эмес ийрийүүлөр бара-бара туруктуу ийрийүүгө өтүп кетиши мүмкүн.